Het tekort aan personeel is groot. Vaak hebben leerlingen geen (gekwalificeerde) docent. De werkdruk voor docenten is torenhoog. Ook werkt personeel veel onbetaalde uren. Geen aantrekkelijk beeld voor starters. Afgestudeerden van een lerarenopleiding starten vaak niet met werken in het onderwijs of houden het snel voor gezien. Toch liggen simpele oplossingen in het verschiet. Dit zijn: digitaliseren, ondersteunen, specialiseren en kortere werkdagen door minder vakantie.
Medewerkers behouden met een betere balans
Vrouwen krijgen niet wat ze waard zijn
Parttimers werken meer uren dan ze betaald krijgen
Fulltime betekent in het onderwijs 36 uur. 43% van het onderwijspersoneel werkt meer dan 32 uur, 57% van het onderwijspersoneel werkt minder dan 32 uur per week. Aangenomen dat minder dan 4 dagen werken vooral wenselijk is voor medewerkers met eigen kinderen in de basisschoolleeftijd, zijn binnen onderwijsorganisaties naar verwachting al veel mensen te vinden die meer uren zouden kunnen (en willen?) werken. Het pijnlijke is: dat doen ze al. In Nederland geldt het anderhalfverdienersmodel als standaard voor het gezin: vader werkt fulltime, moeder werkt 2 of 3 dagen, vaak in het onderwijs of in de zorg. In die sectoren worden veel onbetaalde uren gedraaid. Parttime werken is vooral gunstig voor werkgevers.
Wat hebben vrouwen nodig om meer uren betaald te werken?
Vrouwen werken vaak fulltime, krijgen een parttime loon
Nederland is een geëmancipeerd land. Toch is Nederland een gekke uitzondering qua arbeidsparticipatie van vrouwen. Vrouwen werken vaak in ‘kleine’ banen. Ter vergelijking: in het buitenland werken vrouwen veel vaker meer dan 60%. Dat wordt daar overigens gezien als fulltime. Wat is nodig om vrouwen in staat te stellen meer betaalde uren te werken in het onderwijs? Betere kinderopvang op integrale kindcentra 2.0 (KDV, BSO, PO en VO samen) met grotere parkeerplaatsen?
Medewerkers stromen het VO uit, niet in
Jongeren stromen vaker uit dan ouderen
Opmerkelijk feit: jongeren verlaten het onderwijs vaker dan ouderen, en dat verandert al jaren niet. Binnen een jaar na het instromen verlaat 20% het VO. Een cijfer dat in de 9 volgende jaren nog eens verdubbelt, volgens de Trendrapportage Arbeidsmarkt 2020. Wat gaat er mis in die eerste fase van de loopbaan? Het gaat hier om jonge mensen die meestal nog geen kinderen of gezondheidsproblemen hebben. En hun ouders zijn ook te jong om te veronderstellen dat we hen massaal kwijtraken aan mantelzorg. Wat zou het kunnen zijn? Het zou goed de werkdruk kunnen zijn. Wat kunnen we verbeteren aan begeleiding en ondersteuning om jonge, gemotiveerde docenten te behouden voor het onderwijs dat hen keihard nodig heeft?
Hoe stimuleren we vaders om meer zorg op zich te nemen?
Vrouwen stromen vaker uit dan mannen
Een minder verrassend feit is dat vrouwen percentueel vaker uitstromen als docent in het VO dan mannen. Als mensen een gezin vormen, komen in Nederland de meeste zorgtaken op moeders neer. Vaders werken vaker fulltime, doen minder in het huishouden. Vrouwen zijn dus meestal degene die zorg en werk combineren, mannen in veel mindere mate. Wat hebben vrouwelijke docenten nodig van hun werkgever om hun werk als docent met de zorg voor hun eigen kinderen te combineren, zodat zij niet volledig (en voor altijd) uit het onderwijs verdwijnen? En hoe stimuleren we vaders om meer zorgtaken op zich te nemen voor meer balans in het gezin?
Laat leraren vooral lesgeven
Vergroot de beschikbaarheid van leraren
1. Digitalisering vermindert de administratieve druk
Leraren zijn te veel tijd kwijt aan administratie. Waar de meeste kantoren tegenwoordig nagenoeg ‘paperless’ en ‘in the cloud’ werken, slepen leraren nog steeds loodgieterstassen vol papier met nakijkwerk achter zich aan. Dit nakijken gebeurt vaak onbetaald - buiten werktijd. En al de cijfers en aandachtpunten die voortvloeien uit het nakijken worden daarna nog verwerkt in omvangrijke leerlingvolgsystemen. Een taak waar docenten geen plezier in en ook weinig tijd voor hebben. Het geeft starters en buitenstaanders bovendien het beeld dat werken als docent betekent dat je nooit vrij bent.
Met 34 minuten per week meer werken, is het tekort opgelost
2. Onderwijsassistenten kunnen leraren ontlasten
Door het grote personeelstekort krijgen leerlingen nu vaak geen of te weinig (of te laat de juiste) les. Geef leraren daarom een ‘secretaresse’. Iemand die vanuit belangstelling voor het onderwijs een aantal administratieve taken overneemt, zodat docenten hun liefde voor het lesgeven voluit kunnen inzetten voor het lesgeven. We hebben hen hard nodig. Dat wil zeggen de leerlingen hebben hen hard nodig. Als docenten 34 minuten per week meer beschikbaar zijn als docent, is volgens McKinsey het personeelstekort opgelost.
Gezonde werk-privé balans voor docenten
3. Leraren specialiseren in bepaalde schooljaren
Een oorzaak van de hoge werkdruk is dat docenten lessen buiten werktijd (moeten?) voorbereiden. Als zij lesgeven aan 5 klassen in verschillende leerjaren is dit uiteraard veel meer werk, dan wanneer zij lesgeven aan 5 klassen in hetzelfde leerjaar. Het vergt dan zelfs weinig extra voorbereiding om dezelfde les aan 10 of 20 klassen te geven. Daarmee is specialiseren in leerjaren voor docenten een hele directe manier om de werkdruk te verlagen.
Met minder vakantie, kunnen schooldagen korter duren
4. Minder vakantie, minder werkdruk
Docenten zijn gehecht aan hun lange vakanties. Ten onrechte. De lange vakanties vergroten de werkdruk gedurende het schooljaar. Geen enkele andere sector heeft 5x per jaar (1 tot 2 weken) vakantie en een zomervakantie van 6 weken (nodig). Wat overblijft zijn vijf sprints van 8 weken. Docenten doen in lesweken een inhaalrace, omdat ze grofweg 2x zoveel vakantie hebben als de ouders van hun leerlingen. Twee keer zoveel vakantie is geen oplossing voor de hoge werkdruk, maar een oorzaak.
Minder vakantieweken, kortere schooldagen
De lange zomervakantie stamt uit de tijd dat de meeste mensen boeren waren. Hun kinderen moesten aan het einde van de zomer meehelpen om de oogst binnen te halen. Het is allang niet meer nodig om kinderen hiervoor in te zetten. En het is voor docenten ongezond om in schoolweken zulke lange werkdagen te maken. Met minder vakantieweken, kunnen schooldagen korter duren. Dat verlaagt de werkdruk voor docenten. Maar hoe gaan we dat organiseren in een sector die vasthoudt aan oude gewoontes?
Benieuwd naar de knelpunten en de kansen in het personeelstekort en het formatieplan voor VO?
Weten welke uitdagingen het MBO de komende jaren heeft qua personeel?
Belangstelling voor het lerarentekort?
Lees het blog over de mismatch in het onderwijs.
Op de hoogte blijven?
Volg ons op LinkedIn, Facebook of Instagram.
