Lerarentekort blijft nog jaren groeien: dit is wat jij als HR-manager kunt doen
Lerarentekort blijft nog jaren groeien: dit is wat jij als HR-manager kunt doen.
Lees meer
Longread
Gouden Weken in het MBO en VO onderwijs
De Gouden Weken zijn de eerste cruciale weken van het schooljaar. In deze periode wordt een stevige basis gelegd voor een veilige en prettige leeromgeving. Dit is essentieel voor elke vorm van onderwijs, zelfs in het vavo. In dit artikel bekijken we de vier fases van groepsvorming en geven we per fase praktische tips voor docenten. Met deze tips kun je de groepsdynamiek verbeteren, zodat leerlingen optimaal tot leren komen.
Met focus op verschillende fases geef je elke groep een sterke start
In de Gouden Weken leg je het fundament voor de groepsdynamiek en de sociale sfeer in de klas. De groepsvorming in de Gouden Weken verloopt in vier verschillende fases. Deze fases overlappen soms, maar volgen meestal een vaste volgorde. Het is belangrijk dat docenten zich bewust zijn van deze processen en weten hoe ze per fase kunnen ingrijpen. De 4 fases hebben geen vaste tijdsduur, omdat elke groep uniek is. Toch zijn er wel algemene waarnemingen over hoe lang elke fase duurt.
Vier fases van de Gouden Weken
Forming-fase (Verkenningsfase)
Duur: 1-2 weken
Kenmerken: Leerlingen leren elkaar kennen. Het is een fase van aftasten, waarin de sfeer nog relatief rustig is. De leerlingen verkennen hun plek binnen de groep.
Storming-fase (Conflictfase)
Duur: 2-4 weken
Kenmerken: Na de rustige start volgt de storming-fase. Want conflicten en machtsstrijd ontstaan wanneer leerlingen hun plek in de groep proberen te vinden. De sfeer kan onrustig zijn.
Norming-fase (Stabilisatiefase)
Duur: 4-6 weken
Kenmerken: De groep wordt stabieler. Leerlingen accepteren elkaar en hebben hun rollen gevonden. Er is minder onrust, waardoor de samenwerking in de klas beter verloopt.
Performing-fase (Productieve fase)
Duur: Vanaf 6 weken en verder
Kenmerken: In deze fase is de groep stabiel en productief. Daarbij hebben leerlingen hun plek in de groep gevonden en kunnen effectief samenwerken. Er is wederzijds vertrouwen, en de klas functioneert als een team.
We gaan hieronder dieper in op deze fases en geven per fase praktische tips.
Waarom zijn de Gouden Weken belangrijk?
Leerlingen in het voortgezet onderwijs (vo) en het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) staan bij de start van het schooljaar voor nieuwe uitdagingen. Ten eerste zijn er nieuwe klasgenoten, nieuwe docenten en soms zelfs een compleet nieuwe leeromgeving. Tijdens deze fase zoeken ze hun plek in de groep en worden de sociale regels en hiërarchie bepaald. Sociale veiligheid beïnvloedt de prestaties en het welzijn van leerlingen gedurende het hele schooljaar.
Negatieve groepsdynamiek voorkomen
Daarom heeft groepsvorming in deze weken een blijvende invloed op hoe leerlingen het schooljaar ervaren. Als je als docent goed inspeelt op deze fase, leg je de basis voor een veilige leeromgeving. Op die manier voelen leerlingen zich vrij om te leren en zichzelf te ontwikkelen. Als de groepsvorming niet goed verloopt, kunnen conflicten ontstaan. Dit kan leiden tot een negatieve groepsdynamiek. Daarom is het van groot belang dat docenten actief werken aan een positieve sfeer in de klas.
Hoe kun je per fase positief inspelen op de Gouden Weken?
1. Forming-fase (Verkenningsfase)
De eerste fase van groepsvorming is de forming-fase, waarin de leerlingen elkaar nog moeten leren kennen. Deze fase wordt gekenmerkt door onzekerheid en voorzichtigheid. Leerlingen verkennen elkaars persoonlijkheden en beginnen met het verkennen van hun plek binnen de groep. Ook al lijken leerlingen rustig en volgzaam in deze fase, er gebeurt veel onder de oppervlakte. De rol van de docent is hier vooral belangrijk om een open en vriendelijke sfeer te creëren waarin iedereen zich welkom voelt.
Drie tips voor de forming-fase:
- Allereerst, leer je leerlingen persoonlijk kennen: Neem de tijd om elke leerling individueel te leren kennen. Vraag naar hun hobby’s, interesses en verwachtingen. Dit zorgt ervoor dat elke leerling zich gezien voelt.
- Ten tweede, groepsvormende activiteiten: Organiseer kennismakingsspellen en groepsactiviteiten. Dit bevordert de communicatie en samenwerking tussen leerlingen.
- Tot slot, duidelijke verwachtingen stellen: Bespreek samen de gedragsregels. Laat leerlingen meedenken over hoe ze willen samenwerken en met elkaar omgaan. Dit vergroot hun betrokkenheid.
2. Storming-fase (Conflictfase)
Na de eerste verkenning volgt de storming-fase, waarin de eerste conflicten kunnen ontstaan. Leerlingen beginnen nu met het zoeken naar hun plek binnen de groep, wat kan leiden tot spanningen. Dit is de fase waarin er meer weerstand kan ontstaan, zowel tussen leerlingen als richting de docent. Rollen worden uitgetest. Bovendien kan een machtsstrijd ontstaan. Hoewel deze fase soms onrustig kan zijn, is het een belangrijke stap richting een stabielere groepsstructuur.
Drie tips voor de storming-fase:
- Creëer ruimte voor conflictoplossing: Moedig leerlingen aan om conflicten op een constructieve manier te bespreken. Klassengesprekken of bemiddeling kunnen hierbij helpen.
- Daarbij blijf je rustig en consequent: Houd je als docent vast aan de eerder opgestelde regels. Wees duidelijk in je verwachtingen, ook als de sfeer gespannen is.
- Stimuleer samenwerking: Geef opdrachten waarbij leerlingen moeten samenwerken. Dit kan helpen om onderlinge spanningen op te lossen en elkaars sterke punten te waarderen.
3. Norming-fase (Stabilisatie)
In de norming-fase zijn de meeste conflicten opgelost en begint de groep stabieler te worden. Leerlingen hebben hun rollen gevonden en accepteren elkaar. Deze fase kenmerkt zich door een gevoel van saamhorigheid, waardoor de groep beter samenwerkt. Hierbij speelt de docent nog steeds een belangrijke rol om deze positieve ontwikkelingen te ondersteunen en de stabiliteit te behouden.
Drie tips voor de norming-fase:
- Complimenteer en vier successen: Zorg dat positieve ontwikkelingen opgemerkt worden. Vier kleine successen, zoals goede samenwerking of gedragsveranderingen.
- Stimuleer verantwoordelijkheid: Laat leerlingen meer verantwoordelijkheid nemen voor hun leerproces. Ze kunnen zelf voorstellen doen voor groepsprojecten of activiteiten.
- Blijf aandacht geven aan groepsvorming: Ook al lijkt de groep stabiel, blijf groepsvormende activiteiten doen. Dit voorkomt dat oude spanningen opnieuw opkomen.
4. Performing-fase (Productieve fase)
In de performing-fase is de groep volwassen genoeg om effectief samen te werken zonder veel inmenging van de docent. De leerlingen hebben hun rollen volledig geaccepteerd en de klas functioneert als een hechte, productieve groep. Daarbij is er nu een sfeer van vertrouwen waarin leerlingen zich veilig voelen om risico’s te nemen, ideeën te delen en fouten te maken.
Drie tips voor de performing-fase:
- Moedig initiatief aan: Geef leerlingen meer autonomie. Laat hen zelfstandig projecten opzetten en verantwoordelijkheid nemen voor hun leerproces.
- Blijf betrokken, maar geef ruimte: Hoewel de leerlingen zelfstandig kunnen werken, is jouw begeleiding nog steeds belangrijk. Houd een oogje in het zeil en wees beschikbaar voor vragen.
- Gebruik evaluatiemomenten: Plan regelmatig momenten om te reflecteren op de samenwerking en sfeer in de klas. Dit helpt om het groepsgevoel te versterken.
De basis voor een veilig en productief schooljaar
De Gouden Weken bieden een unieke kans om een solide basis te leggen voor een succesvol schooljaar. Door bewust om te gaan met de fases van groepsvorming en actief te werken aan een positieve groepsdynamiek, zorgen docenten voor een veilige en prettige leeromgeving. Of het nu in het mbo, vo, of zelfs vavo is, de eerste weken hebben een blijvend effect op de prestaties en sfeer in de klas. Met een bewuste aanpak in de Gouden Weken zorgen docenten dat hun leerlingen het beste uit hun schooljaar halen.
Meer tips? Ontwikkelingspsycholoog Steven Pont legt het kort en bondig uit in deze video.
Meer van dit soort artikelen lezen?
Blijf op de hoogte, meld je aan voor de nieuwsbrief.
Recente artikelen
Toon alle artikelen
Waarom groeit het aantal ZZP’ers in onderwijs en zorg?
Het aantal flexwerkers in Nederland groeit te onstuimig, zo klinkt het al jaren onder politici,...
Lees meer
