Wat is goed onderwijs volgens pedagoog Gert Biesta?

Onderwijs is meer dan het overbrengen van kennis. Volgens pedagoog Gert Biesta spelen socialisatie en persoonsvorming een cruciale rol. Maar hoe kunnen we het onderwijs zo inrichten dat het niet alleen draait om kwalificatie?

Stel jezelf eens de vraag: wat is het belangrijkste dat je je leerlingen of studenten bij wilt brengen? Zijn het de kennis en vaardigheden, of ben jij vooral blij als je leerling als persoon groeit? Pedagoog Gert Biesta vindt dat er in het Nederlands onderwijs te veel nadruk wordt gelegd op kwalificatie: het overdragen van kennis en vaardigheden om te voldoen aan de eisen van de arbeidsmarkt. ‘Leerfabrieken’ noemt hij onze scholen.

Volgens Biesta is het onderwijs in Nederland te veel gericht op economische belangen. Scholen moeten niet alleen kennis overdragen, maar ook bijdragen aan de persoonlijke en sociale ontwikkeling van leerlingen. Volgens hem ligt de focus hier onvoldoende op.

De economie als drijfveer voor goed onderwijs

Voordat we ingaan op het gedachtegoed van Gert Biesta, is het belangrijk om te begrijpen hoe het onderwijs zich door de jaren heen heeft ontwikkeld. Onderwijs is altijd sterk beïnvloed door maatschappelijke en economische verwachtingen. In een kenniseconomie als de onze speelt het een cruciale rol in het opleiden van mensen die kunnen bijdragen aan technologische en economische vooruitgang. Dit betekent dat het onderwijs zich voortdurend aanpast aan veranderende eisen en zoekt naar de meest effectieve manier om leerlingen voor te bereiden op de toekomst.

Focus op meetbaar resultaat is desastreus, aldus Biesta

De focus op meetbare resultaten kan op korte termijn hogere scores opleveren, maar volgens Biesta leidt dit op lange termijn tot een verschraling van het onderwijs, waarbij minder aandacht is voor brede vorming en kritisch denken. Hierdoor dreigen creativiteit, diepgaand begrip en zelfstandigheid ondergeschikt te raken aan puur meetbare prestaties. In landen als Duitsland en Frankrijk speelt pedagogiek nog een grote rol binnen het onderwijs, terwijl in Nederland het accent ligt op prestaties en output.

Wat is goed onderwijs?

Volgens Biesta mag onderwijs niet alleen in dienst staan van maatschappelijke ontwikkelingen. Hij benadrukt dat goed onderwijs méér is dan alleen kennisoverdracht en vaardigheidstraining. Het moet ook een kritische houding stimuleren en jonge mensen leren om niet zomaar mee te bewegen met veranderingen, maar deze ook ter discussie te stellen.

Daarmee raakt Biesta aan een fundamentele vraag: wat is de diepere opdracht van onderwijs? Volgens de pedagoog wordt die vraag te weinig gesteld, vooral in de wetenschappelijke onderwijskundige literatuur. Volgens hem kunnen we alleen vooruitgang kunnen boeken in het onderwijs door expliciet en direct te vragen: ‘Wat is goed onderwijs?’. Hij roept ons op om te praten over de doelen, waarden en bedoelingen van het onderwijs, niet terloops of impliciet, maar duidelijk en zonder omwegen.

Hoe kun je als docent of schoolleider concreet aan de slag met deze inzichten? Biesta’s ideeën nodigen uit om verder te kijken dan kennisoverdracht alleen en te reflecteren op de bredere pedagogische opdracht van het onderwijs. ‘Wereldgericht onderwijs’ noemt hij dat. Dit vraagt om een bewuste houding en actieve keuzes in de klas:

1. Ga in gesprek over waarden en doelen
   Stel jezelf en je leerlingen regelmatig de vraag: Waarom leren we dit? Wat betekent dit voor ons en de wereld?
2. Stimuleer kritisch denken en betrokkenheid
   Geef leerlingen ruimte om hun eigen stem te ontwikkelen, niet alleen door kennis aan te bieden, maar ook door hen te laten reflecteren en debatteren.
3. Maak verbinding met de wereld
   Betrek maatschappelijke thema’s bij je lessen en laat leerlingen nadenken over hun rol als burger in een democratische samenleving.
4. Oefen met pedagogisch vakmanschap
   Niet alleen wat je onderwijst is belangrijk, maar ook hoe. Sta stil bij de manier waarop jij als docent bijdraagt aan de vorming van je leerlingen.

Wil je dieper ingaan op hoe je dit concreet kunt toepassen in je lespraktijk? Het boek Wereldgericht onderwijzen. Biesta in de praktijk biedt handvatten om onderwijs vorm te geven vanuit de subjectificatie-functie. Dit boek brengt de dialoog op gang tussen de onderwijspraktijk en Biesta’s werk en laat zien hoe je onderwijs kunt ontwerpen dat verder gaat dan alleen kennisoverdracht. En op deze web­si­te vind je be­staan­de ar­ti­ke­len, film­pjes en pod­casts in lijn met de kern van het werk van Bie­sta en prak­tij­ken van ‘we­reld­ge­richt on­der­wij­zen’ uit een bre­der on­der­wijs­veld.

Elke twee weken interessante onderwijsartikelen in je inbox?
Schrijf je nu in voor de nieuwsbrief.