Pedagoog John Hattie weet hoe leren beter gaat

Onderwijs werkt nog amper ‘evidence-based’

Helaas maakt Hattie een puinhoop van zijn data

Pedagoog John Hattie focust, anders dan pedagoog Gert Biesta, vooral op leeropbrengsten. Hoe kunnen leerlingen op school beter presteren? In zijn boek Visible Learning staat een overzicht. Hij bestudeerde 65.000 wetenschappelijke onderzoeken van de afgelopen 20 jaar, naar alle factoren die een impact hebben op leren.

Wie is pedagoog John Hattie?

Onderzoek naar ‘performance indicators’

John Allan Clinton Hattie werd geboren in Timaru, Nieuw-Zeeland. Hij werkte aan de Universiteit van Auckland en is nu professor in de Educatie en directeur aan de Universiteit van Melbourne in Australië. Zijn onderzoek richt zich op ‘performance indicators’. Daarnaast liggen zijn interesses in het meten en modeleren van het onderwijs en leren.

Adviseur voor het Ministerie van Onderwijs

Hattie is voorstander van kwantitatief onderzoek naar de invloeden op leerresultaten van leerlingen en studenten. Voorheen was hij lid van een stuurgroep die het Ministerie van Onderwijs in Nieuw-Zeeland adviseerde. Dit advies richtte zich op standaarden in lezen, schrijven en rekenen voor alle leerlingen in het primaire onderwijs in Nieuw-Zeeland.

Verspil géén tijd en energie aan dingen die niet werken

John Hattie schreef het boek Visible Learning

Hattie heeft een groot meta-onderzoek gedaan naar het kwantitatief meten van onderwijsresultaten. Zijn boek Visible Learning is het resultaat van deze studie. Hattie heeft zijn proefschrift voor het doctoraat afgemaakt bij de Universiteit van Toronto in 1981. Hij is getrouwd met Janet Clinton, die ook aan de Universiteit van Melbourne werkt.

Stoppen met zaken die niet werken (of tegenwerken)

We hebben te veel aandacht voor dingen die aandacht, energie en tijd verspillen

Klassengrootte, universitair geschoolde leraren, extra-curriculaire activiteiten, “verspil er geen onnodige tijd, aandacht en energie aan.” Stop met dingen die niet werken, zegt Hattie. Lange zomervakanties, verhuizen en zittenblijven zijn zelfs ronduit schadelijk voor de leerprestaties. Zijn belangrijkste conclusie: de invloed van feedback is één van de krachtige middelen die een leerkracht kan inzetten om kinderen hun leerdoelen te laten bereiken.

De juiste feedback werkt het beste

Welke feedback voor welke persoon op welk moment?

Het lastige is dat ‘feedback’ totaal verschilt voor leerkracht en leerling. Om te beginnen geven leerkrachten veel feedback, terwijl leerlingen maar weinig feedback ontvangen. En leerkrachten geven feedback op hun perceptie van de les (niet op de perceptie van de leerling). Doordat leerkrachten maar 20% zien en horen van wat er in de klas gebeurt, reflecteren zij op een heel klein deel en bovendien op het minst belangrijke deel. Hoe Hattie denkt over lesobservatie, lees je hier.

Een docent met de juiste vaardigheden maakt het verschil

Alles in het onderwijs werkt een beetje

Leerlingen groeien ook zonder jouw hulp

Alles in het onderwijs werkt een klein beetje, volgens Hattie. Zelfs met ronduit slecht onderwijs, gaan leerlingen een beetje vooruit. Hoe dat komt? Omdat leerlingen groeien. Ze leren van elkaar en pikken ook buiten schooltijd van alles op. Een leraar met weinig didactische vaardigheden, krijgt dan toch het beeld dat zijn werk goede resultaten geeft. Echter: met goed onderwijs gaan leerprestaties veel harder vooruit. Wat maakt dat cruciale verschil? En leraar met de juiste vaardigheden!

Een docent met de juiste vaardigheden maakt het verschil

Waar Hattie moeite mee heeft, is het idee dat docenten zelf mogen weten hoe zij lesgeven. Piloten mogen toch ook niet zelf weten hoe zij willen vliegen? “Het leraarschap is een vak, niet iets dat je doet op gevoel of routine. Er zijn dingen die we wel en niet zouden moeten doen in de klas.” Als je volwassenen vraagt naar hun schooltijd, herinneren ze zich meestal de mensen die hun passie wilden overbrengen of iets in hen zagen dat ze zelf niet zagen. Een goede leraar heeft impact op zijn leerlingen, en weet dat.

Hoe kun je onderwijs verbeteren?

Het gaat niet om ‘mindsets’

Mindsets zitten niet in je hoofd. Mindsets bestaan in de maatschappij en worden elke dag opnieuw door mensen geïnternaliseerd. Daarom heeft het, volgens Hattie, weinig zin om mindsets te willen beïnvloeden. Waar zijn aanpak leidend is op scholen, staan ‘mindframes’ (uitgangspunten) centraal.

Mindframes van John Hattie

• Werk samen met je team om je doelen te bereiken
• Bepaal je doelen; wat wil je veranderen en bereiken?
• Leraren moeten efficiënt werken, niet steeds harder
• Scholen gebruiken hun eigen instructiemodel, Hattie levert géén script
• Toetsresultaten gebruiken voor het bepalen van de volgende stap, niet om ‘af te rekenen’
• Het gaat niet om óf prestatie óf groei, maar om groei door middel van prestatie
• Sociale media zijn ook een bron van leren, mits goed ingezet
• Lesduur van 45 minuten, 50 minuten of 55 minuten is totaal onbelangrijk
• Laat leerlingen de toets resultaten interpreteren, goed voor hun betrokkenheid
• Het draait in onderwijs om het gesprek, en soms is dat een moeilijk gesprek
• Vertrouw elkaar en het leerproces, verwelkom fouten als kansen om te leren
• Evalueer het effect van je activiteiten en maak nieuwe plannen

Wat kan het onderwijs doen om leren te ontwikkelen en behouden?

Wat moet het onderwijssysteem doen in de 21e eeuw om met succes goed geschoolde en gemotiveerde medewerkers te werven, op te leiden, te ontwikkelen en te behouden? John Hattie heeft een aantal concrete suggesties.

John Hattie’s 5 tips voor personeelsbehoud

1. Uitblinkende leraren meer waarderen
2. Zorgen dat het steeds gaat over het effect op leerlingen en afleiding vermijden
3. Stoppen met het sussen van ouders die scholen willen verbeteren
4. Voorrang geven aan deskundigen met maximaal effect op het leren van leerlingen
5. Zorgen voor uitnodigende scholen

Kern is: nadruk leggen op het opbouwen van vertrouwen in het (openbare) schoolsysteem met aandacht voor sociale, emotionele, fysieke en cognitieve eigenschappen van mensen. Hier zijn meer suggesties van John Hattie en 4 suggesties van Metafoor Onderwijs.

Jullie verspillen in Nederland zoveel talent

Hattie heeft forse kritiek op het Nederlandse onderwijs

Nergens ter wereld denkt men, dat je op 12-jarige leeftijd kunt inschatten wat een kind kan en wil als het straks 30 jaar is. Alleen in Nederland gebeurt dat. Na hun 12e beleven kinderen nog veel groei. Hattie zelf werd ooit naar de school voor behangers gestuurd. “Ik ben dankbaar dat ik daarop terug kon komen en verder kon leren. In jullie systeem was ik nu behanger geweest – of moordenaar, uit pure frustratie.”

Jullie ontwerpers en ondernemers lopen vast in het onderwijssysteem

“Sommige van jullie beste ondernemers en ontwerpers bestaan niet, omdat ze vast komen te zitten in het systeem. Dat is dramatisch. Het probleem is dat de mensen, die op dit moment succesvol zijn in jullie maatschappij, veel te danken hebben aan het bestaande systeem. Daarom willen zij het niet veranderen.”

Ook heeft hij complimenten voor Nederland

“Ik zie graag focus op vooruitgang, voorbij de obsessie met testuitslagen. Qua onderwijskwaliteit en passie voor leren zit Nederland bij de beste 10 landen van de wereld. Veel leerlingen krijgen per schooljaar ook echt 12 maanden vooruitgang of méér. Dat geldt zeker niet voor elk land. Ik zou graag veel meer willen weten over wat hier goed gaat in het onderwijs.” De video met deze complimenten, zie je hier.

Kritiek op Hattie: zijn werkwijze is statistische spaghetti

Verscheidene deskundigen uiten ernstige kritiek op de werkwijze van Hattie en op de betrouwbaarheid van diens bewijsvoering in Visible Learning. Deze website bespreekt de belangrijkste kritiek en verwijst door naar meer dieperliggende methodische kritiek. Een andere vat de kritiek kernachtig samen: ‘People who think probabilities can be negative shouldn’t write books on statistics.’

Critici noemen zijn werk meer populistisch, dan wetenschappelijk

Andere critici noemen het onderwijsonderzoek van Hattie meer populistisch, dan wetenschappelijk. “Het sluit inhoudelijk goed aan bij wat mensen willen horen, maar het is methodologisch slecht onderbouwd en belangrijke variabelen zijn uit het onderzoek gelaten.”

Helft van zijn werk klopt niet, dat geeft hij zelf toe

Opvallend is dat John Hattie in 2014 zelf toegeeft dat 50% van de door hem gebruikte statistieken fout zijn (en dus ook de helft van zijn conclusies). Veel andere onderzoekers zijn uiterst kritisch over de methodologische aspecten van zijn werk. Een samenvatting van kritiekpunten staat in het artikel van Ivan Snook en anderen. Een ander voorbeeld van een kritische review is deze. Toch moeten we zijn werk niet afschrijven, beargumenteert onderwijsadviseur Marcel Bogaarts in het Onderwijsblad.

Meer weten over pedagogiek?

Be­nieuwd naar de visies van an­de­re be­ken­de pe­da­go­gen?

Lees meer over Biesta ➜

Lees meer over Kirschner ➜

Lees meer over Kohnstamm ➜